Rudbar mahalı

Vikipediya saytından
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Mahal
Rudbar mahalı

Şirvan sərhədləri yaxınlığında ticarət kəsişməsi. Kür və Araz çaylarının birləşməsi. Cavad və Qalaqayın.

1714-cü il.
Daxildir Şirvanşahlar dövləti,
Şirvan bəylərbəyliyi,
Cavad xanlığı,
Şirvan xanlığı
Naib Darğa Məmməd xan
Tarixi və coğrafiyası
Sahəsi 1.100 km²
Əhalisi
Əhalisi 2110[1] nəfər
Rudbar mahalı qonşu xanlıqlar və mahallarla. 18-ci əsrin sonu
Rudbar mahalı qonşu xanlıqlar və mahallarla. 18-ci əsrin sonu

Rudbar mahalı — tarixi-coğrafi ərazilərdən biri.

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rudbar adının İran İslam Respublikasının Gilan bölgəsindəki Rudbar şəhəri ilə əlaqəsinin olduğu ehtimal edilir. Hazırda həmin şəhərin əhalisinin əksəriyyəti tatlardır. “Rudbar” fars dilində “böyük çay kənarı” deməkdir. Kür çayının kənarında yerləşən kəndləri əhatə etdiyi üçün belə adlandırılmışdır.

Abbasqulu ağa Bakıxanovun da qeyd etdiyi kimi, Rudbar bəyləri ilə Dağıstan feodallarının qohumluq əlaqələri vardı. Qubalı Fətəli xanın Rudbar və Salyan mahallarına meyl etməsi bu qohumluq əlaqələrindən irəli gəlirdi. Quba bölgəsində tat əhalinin sayının artması da məhz Rudbar ailəsinin hakimiyyətdə olması ilə əlaqədardır. Maraqlıdır ki, Şirvanın Rudbar mahalındakı bütün kəndlərin əhalisi türk dilində danışırdılar. XVII-XVIII əsrlərdə Rudbar mahalındakı Cavad kəndi şəhər kimi də tanınmışdır. Əslində Səfəvilər dövründə Salyan və Rudbar mahallarının tarixi bir-biri ilə sıx bağlı olub, qohum bəylər tərəfindən idarə olunub.

Rudbar bəylərinin Şirvan xan ailəsi ilə də qohumluq əlaqələri olmuşdur. Belə ki, Şirvan xanı Ağası xanın bacısı Qızana xanım Rudbar bəylərindən Şərif bəyin oğlu Cəfər ağa ilə evlənib. Onların izdivacından bir qızları – Xasə xanım dünyaya gəlib. Xasə xanım isə Axtaçı bəylərindən Hacı Əbdülkərimin oğlu Yolçu bəylə evlənib. Rudbar mahalında Axtaçı kəndinin oturaqlaşması da məhz bu izdivacla əlaqədar olmuşdur. Şirvan xanı Ağası xanın oğlu Cəfər bəy də 1810-cu ildə Rudbar bəylərindən Gəray bəyin qızı Soltan bikə ilə evlənmiş, Kərim bəy, Cavad bəy, Nuh bəy adlı oğlanları, Ümmisələmə xanım və Zabitə bəyim adlı qızları doğulmuşdur. Soltan bikə Sabirabaddakı Baba Səməd qəbiristanlığında dəfn edilmişdir. Şirvan xanları ilə əmioğlu olan Şıxəli bəyin oğlu Şahbaz bəy (1803-1836) də Rudbar mahalının naibi Darğa Məhəmməd xanın qızı Cahanbanu bikə ilə evlənib. Onların nəsli uzun müddət Ağsu rayonunun Bico(v) kəndində yaşamışdır.[2]

  • Şirvan sərhədləri yaxınlığında ticarət kəsişməsi. Kür və Araz çaylarının birləşməsi. Cavad və Qalaqayın. (1714-cü il). Müəllif Kornelis de Bryuyin (1652–1726/1727).
    Şirvan sərhədləri yaxınlığında ticarət kəsişməsi. Kür və Araz çaylarının birləşməsi. Cavad və Qalaqayın. (1714-cü il). Müəllif Kornelis de Bryuyin (1652–1726/1727).

Sabirabad, Saatlı, Neftçala və Hacıqabul rayonlarının ərazisində mövcud olmuşdur.

Mahalın naibi Darğa Məmməd xan idi.

Əhalisi

[redaktə | mənbəni redaktə et]
border=none Əsas məqalə: Cavad xanlığı

1821-ci ildə 19 kənddə (Cavad, Dabbaqlar, Bəlvan, Qaralı, Yenikənd, Qazılı, Əhmədbəyli, Quruzmanlı, Abdulyan, Yenicə, Mustafalı, Axtaçı, Meynimən, Kovratlı, Surra Atamoğlan, Surra Ağabədəl, Surra Məmməd, Surra Abdulla bəy, Əlimədətli) 422 ailə yaşayırdı.[3][4][5]

1)Şirvan əyalətinin Rudbar mahalı əhalisinin kəndlər üzrə yerləşməsi (1820-ci il).

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Sıra sayı Kəndlər Əhali/ailələrlə
1 Cavad 92
2 Bəlvan 10
3 Davağlar 4
4 Qoralar 15
5 Yenikənd 39
6 Qəzili 58
7 Əhmədbəyli 4
8 Quruzmanlı 22
9 Abdulyan 49
10 Yenicə 5
11 Mustafalı 16
12 Axtaçı 5
13 Meyniman 9
14 Həzrət 51
15 Surra-Ağamoğlan 7
16 Surra-Ağabədil 8
17 Surra-Məmməd 5
18 Surra-Abdulla bəy 23
Cəmi 18 422

Qeyd: Cədvəl general Mədətov tərəfindən 1820-cü ildə həyata keçirilmiş Şirvan əyalətinin təsviri əsasında tərtib olunub.[6]

2)Şirvan əyaləti Rudbar mahalı əhalisinin kəndlər üzrə yerləşməsi (1831-ci il)

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Sıra sayı Kəndlər Həyətlərin sayı Kişi cinsli əhali (nəfərlə)
1 Kavratlı 93 256
2 Meyneman 12 26
3 Mustafalı 9 21
4 Axtaçı 6 14
5 Əli-Mədətli 6 18
6 Yeni donlu 17 37
7 Abdulyanlı 65 188
8 Əhmədbəyli 2 6
9 [Qunızmanlı] 33 87
10 Qəzili 62 159
11 Yenikənd 46 125
12 Surra 52 110
13 Qaralar 19 50
14 Bəlvan-Dabaqlar 16 26
15 Cavad 86 238
Cəmi 15 524 1361

Qeyd: Cədvəl Ali Gürcüstan Hökumətinin Xəzinə Ekspedisiyasının kollegiya qeydiyyatçısı Suşko tərəfindən həyata keçirilmiş 1831-ci ildə Şirvan əyaləti əhalisinin kameral təsviri əsasında tərtib olunub.[7]

İqtisadiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rudbar mahalının sakinləri əkinçilik və baramaçılıqla məşğul olurdular.

Mənbə

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Дренякин И.Т. Описание Ширвана. 1796 г.
  • Описание Ширванской провинции, составленное въ 1820 году, по распоряжению главноуправляющего въ Грузии А.П.Ермолова, генералмаером князем Мадатовымъ и действи- тельным статским советником Могилевским. Тифлис: типо- графия Главного Управления наместника Кавказского. 1867. 287.
  • Şahin Fərzəliyev - tarix elmləri doktoru, professor. Quba xanlığı: əhali tarixi və azadlıq mücadiləsi. Bakı. 2012. 336. ISBN 978-9952-453-43-0.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Nailə Bayramova. Şamaxı xanlığı, 2009. səh. 29
  2. ↑ Fariz Xəlilli-Tarix üzrə fəlsəfə doktoru. "Salyanlı xanım Pyotrun zabitlərini necə qətlə yetirdi" (az.). axar.az. İstifadə tarixi: 2017-04-10.
  3. ↑ Şahin Fərzəliyev - tarix elmləri doktoru, professor. "Quba xanlığı: əhali tarixi və azadlıq mücadiləsi" (PDF) (az.). Elm. 2012. 2021-08-31 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
  4. ↑ Salman Ərzuman oğlu İbişov. "Quba xanlığının əhalisi" (PDF) (az.). Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutu. 2007. 2019-01-23 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib.
  5. ↑ Bayramova Nailə. Şamaxı xanlığı (PDF). Bakı: "Təhsil". 2009. səh.44. Archived from the original on 2016-12-28. İstifadə tarixi: 2018-12-10.
  6. ↑ А.П.Ермолова, генералмаером князем Мадатовы, 1867. səh. 244-253
  7. ↑ АRDТА, fond 24, siy.1, iş.347, vər.5

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Rudbar_mahalı&oldid=7652371"